Energie

2016 was een jaar van tegenstellingen binnen de energiewereld. In een jaar tijd zijn er twee grote nieuwe windparken op zee aanbesteed, elk weer goedkoper dan voor mogelijk gehouden. Wind op zee kost nu nog maar 5,45 cent per kilowattuur en heeft daarmee bijna geen subsidie meer nodig. De visie die we ontwikkelden over wind op zee kreeg tijdens de Internationale Architectuurbiënnale veel weerklank. Regeringsleiders van de ons omringende landen zien het wel zitten om hier samen aan te werken. Dat alles is goed nieuws!

Tegelijkertijd lukte het niet om het momentum dat wij gecreëerd hadden rond het sluiten van kolencentrales vast te houden. De VVD en PvdA kwamen lijnrecht tegenover elkaar te staan, en ondanks overtuigend bewijs dat het beter voor milieu en gezondheid is om de kolencentrales te sluiten, lukte dit niet. Wel succesvol was het agenderen van kolen in de verkiezingsprogramma’s. Meerdere partijen hebben het sluiten van de kolencentrales daarin opgenomen. Daarnaast is ook in het maatschappelijk debat inmiddels algemeen bekend hoe vies kolencentrales daadwerkelijk zijn.

Bij die andere fossiele brandstof, gas, was er wel een positieve verandering te merken. Het wordt normaal om te praten en te denken over huizen, wijken, steden zonder gasaansluitingen. Zo kondigde de gemeente Amsterdam aan om woningen van het gas af te gaan halen. Dat is goed nieuws, want de helft van het gasverbruik in Nederland gaat naar de verwarming van huizen en kantoren. Dat moet dus anders. Zeker als je bedenkt dat netbeheerders erop rekenen dat hun gasleidingen gedurende veertig jaar gebruikt worden, moeten we nu al vooruit kijken naar hoe, waar en wanneer de huizen geen gas meer zullen krijgen. Voor het klimaat is het nodig dat in 2035 de meeste gebouwen geen gas meer gebruiken. De verplichting dat kantoren in 2023 minimaal energielabel C moeten hebben, helpt daarbij.

Natuur & Milieu blijft komende jaren werken aan oplossingen en druk zetten op politieke keuzes. Het begin van de beweging is er, nu is het tijd om door te pakken. We willen mensen meenemen in het nut, de noodzaak en de gevolgen van de energietransitie. Wie beseft waarom windmolens nodig zijn en wat er wellicht gedaan moet worden in de eigen woning, zal sneller mee kunnen met de veranderingen die eraan zitten te komen. Helemaal als er participatiemogelijkheden zijn.

In 2017 worden waarschijnlijk nieuwe afspraken rond energie gemaakt en wordt hopelijk de Klimaatwet aangenomen. Hierin willen we zorgen voor een nieuwe routekaart voor windparken na 2023, als het huidige Energieakkoord afloopt. We zullen ons inzetten voor hoge ambities met respect voor de natuur. Maar ook voor de gebouwde omgeving zullen verdergaande afspraken gemaakt moeten worden. We pleiten voor verplichtende maatregelen, duidelijkheid over duurzaamheid van restwarmte en een grote rol voor gemeenten en netbeheerders. Samen zullen zij moeten besluiten hoe en wanneer elke wijk van het gas af gaat.

Ten slotte vinden we nog altijd dat de kolencentrales dicht moeten. Nu het kabinet dit besluit heeft doorgeschoven, gaan wij ervoor zorgen dat dit ook bij een volgend kabinet en nieuwe Kamerleden op de agenda staat.

Wat houdt het project in?

We moeten afscheid nemen van aardgas als bron van verwarming in ons huis. Hierom organiseerden we in mei een inkoopactie voor duurzame warmte. Samen met partners ASN Bank, Bosch-Siemens (Nefit) en INN (Installatie Netwerk Nederland) presenteerden we een aantrekkelijk aanbod voor (hybride) warmtepompen en zonneboilers op ons energiebesparingsplatform Slimwoner.nl.

Hoe verliep het project?

De interesse was heel groot en overtrof onze verwachtingen. Maar liefst 2369 offertes zijn er uitgeschreven. Het uiteindelijke resultaat in geïnstalleerde warmtepompen viel echter tegen: eind 2016 slechts acht installaties. Dit kwam enerzijds door de complexiteit van het product; vaak zijn aanvullende maatregelen nodig, zoals het aanbrengen van vloerverwarming.

Daarnaast merkten we dat de installatiebranche er nog niet klaar voor is. Klanten hadden veel vragen en zochten advies over wat het beste was voor hun woning. Installateurs konden deze adviesrol onvoldoende invullen en vonden dat het hun te veel tijd kostte. Zeker toen een installateur helemaal stopte met het nabellen van de klanten, moesten klanten lang wachten en kregen we veel klachten.

Bij een volgende campagne moeten we duidelijker informeren wat de aanschaf van een warmtepomp met zich meebrengt. We willen ons meer gaan richten op persoonlijk advies.

Wat houdt het project in?

De verduurzaming van de energievoorziening is een ingewikkelde puzzel. Voor het tegengaan van klimaatverandering is het nodig dat we heel snel minder CO2 uitstoten. Maar om dat te bereiken moet er heel veel gebeuren, technisch en in het beleid.
Met de Energievisie hebben wij geschetst hoe de energievoorziening van Nederland er in 2035 uit zou moeten zien, en wat dat betekent voor huizen, kolencentrales, fabrieken en auto’s. En wat er moet gebeuren om deze transitie te kunnen laten slagen. De Energievisie is daarmee een leidraad voor ons werk van de komende jaren.

Hoe verliep het project?

Omdat alles met alles samenhangt in de energievoorziening van Nederland, bleek het een ingewikkelde klus. Gegevens verschillen vaak tussen bronnen. En elke keuze die je maakt voor de toekomst, heeft effecten elders in het systeem. Het project kostte daardoor veel meer tijd dan gedacht.

Wel blijkt het resultaat van de visie precies wat we ervan hoopten: het laat duidelijk zien waarvoor we staan, biedt kaders voor gesprekken en zorgt ervoor dat we nog beter kunnen kiezen op welke onderwerpen we moeten inzetten.

Wat houdt het project in?

Wij vinden dat alle kolencentrales in Nederland uit moeten. Kolenstroom is verreweg de meest vervuilende vorm van energie, terwijl er voldoende duurzame alternatieven zijn. Dit project had als doel om het sluiten van alle Nederlandse kolencentrales een stap dichterbij te brengen.

Hoe verliep het project?

De grootste onzekerheid in dit project zat hem in de politieke wil/onwil om de centrales te sluiten. Uiteindelijk zijn veel politieke partijen voor sluiting maar heeft minister Kamp van Economische Zaken dit niet doorgezet, ondanks ons uitgebreid onderbouwde advies aan hem en staatssecretaris Dijksma van Infrastructuur & Milieu over wat te doen met de kolencentrales in Nederland: uiterlijk 1 januari 2020 sluiten!

Wat houdt het project in?

De overgang naar duurzame energie gaat gepaard met nogal wat vragen. Waar laten we het overschot aan zonnestroom uit de zomer? Hoe zorgen we ervoor dat afstappen van het gas geen dure netverzwaringen met zich meebrengt? Een groot deel van de antwoorden hierop moet uit innovaties komen. Helaas lukt het veel duurzame innovaties niet om een plek in de markt te veroveren.

Daarom geeft Natuur & Milieu samen met netbeheerder Stedin (en in 2017 ook samen met Liander) de duurzame innovaties een steuntje in de rug door ze een podium te geven. Hiervoor heeft Natuur & Milieu het platform Frisse Dingen opgericht.

Hoe verliep het project?

Eind 2016 stonden er twaalf innovaties op Frissedingen.nl. Begin 2016 hielden we een verkiezing, die werd gewonnen door Ecovat: een opslagsysteem voor warmte dat ervoor kan zorgen dat we in de winter onze huizen kunnen verwarmen met warmte die we in de zomer opslaan. Door deze innovatie aan Stedin te koppelen, is een duurzame warmtevoorziening een stap dichterbij gekomen.